احساس محرومیت نسبی

*تعریف مفهومی

بر طبق رويكرد محروميت نسبي حس جمعي بي عدالتي اجتماعي مستقيماً به نابرابري درآمد مربوط است كه در اجتماعات يا ملت هايي كه زندگي دارا و ندار به يكديگر وابسته است به وجود مي آيد. مفهوم محروميت نسبي به وسيله جامعه شناساني چون پيتر بلاو و جوديت بلاو مطرح شده است كه مفاهيمي از تئوري آنومي را با يافته هايشان در مدل بي سازماني اجتماعي تركيب كرده اند(سلیمی و دلاوری، 1380). نظريه پردازان اين تئوري معتقدند كه مردم دست به مقايسه بين خود و امكانات طبقه بالاتر مي زنند و از اين نظر محروميت نسبي براي همه بوجود مي آيد. محروميت نسبي(گر،1377) به عنوان برداشت بازيگران از وجود اختلاف ميان انتظارات ارزشی وتوانايي هاي ارزشي شان تعريف مي شود.

انتظارات ارزشي، كالاها وشرايط زندگي هستند كه مردم خود را مستحق آنها مي دانند. تواناييهاي ارزشي، كالاها و شرايطي هستند كه آنها فكر مي كنند عملاً توانايي كسب و حفظ آنرا دارند. ارزش ها، حوادث، اهداف يا شرايط مطلوبي هستند كه انسانها در راه دستيابي به آنان تلاش مي كنند. ارزشها خود به سه قسم تقسيم مي شوند:1- ارزش هاي رفاهي: ارزش هايي هستند كه مستقيماً‌ با رفاه مادي و تحقق نفس در ارتباطند از جمله كالاهاي مادي،‌زندگي (نظير غذا، مسكن، خدمات بهداشتي و آسايش مادي) و گسترش تواناييهاي فيزيكي و رواني كه در استفاده از آنها صورت مي گيرد.2- ارزش هاي بين شخصی: عبارتند از رضايت هاي رواني كه ما در تعامل غير اقتدار آميز با ديگر افراد و گروهها در صدد كسب آنها هستيم اين ارزشها شامل مواردي نظير: ميل به كسب منزلت( تا بواسطه َآن در تعامل با ديگران ميزاني از پرستيژ را كسب كنيم)، تعلق به جمع (خانواده، اجتماع و انجمن ها) وانسجام فكري( اعتقاد به باورهايي مشترك درباره ماهيت جامعه و جايگاه شخص در آن و نيز هنجارهاي حاكم بر تعاملات اجتماعي). 3- ارزش هاي مربوط به قدرت: ارزشهايي هستند كه ميزان توان انسانها در نفوذ بركنش هاي ديگران و اجتناب از دخالت ناخواسته ديگران در كنشهاي خود را تعيين مي كنند، نظير: تمايل مشاركت در تصميم گيري جمعي(گر،1377). لذا احساس محرومیت نسبی، احساسی است که در فرد بواسطه عدم یا ضعف دسترسی به ارزش هاي رفاهي، ارزشهاي بين شخصي و ارزش هاي مربوط به قدرت بوجود می آید.

*تعریف عملیاتی

احساس محرومیت نسبی با سه بعد ذیل مشخص و سنجیده می شود: 1- ارزش هاي رفاهي( كالاهاي مادي زندگي)،2- ارزش هاي بين شخصی(ارزش های فرامادی) و3-  ارزش هاي مربوط به قدرت.

پرسشنامه محقق ساخته احساس محرومیت نسبی:

پرسشنامه محقق ساخته احساس محرومیت نسبی براساس رویکرد نظری پیتر بلاو و جودیت بلاو  در قالب طیف لیکرت 5 درجه ایی مورد استفاده قرار  می گیرد. این ابزار دارای 15 سئوال بوده که سه بعد ارزش هاي رفاهي، ارزش هاي بين شخصی و ارزش هاي مربوط به قدرت را مورد سنجش قرار می دهد. پاسخ دهی به سئوالات نیز براساس طیف پنج گزینه ای لیکرت با گزینه های "کاملا مخالف" (با نمره 1)، "مخالف" (با نمره 2)، "تا حدی  موافق" (با نمره 3)، "موافق" (با نمره 4) و "کاملا موافق" (با نمره 5) می باشد. در این پرسشنامه سئوالات 3، 4، 5، 6، 8، 9 و 10 معکوس کدگذاری می شود.